En son ne zaman bir seyahat ihtiyacınızı karşılamak için fiziki olarak bir seyahat acentesine gittiniz? Eminim birçoğunuzun bu soruya yanıtı çok uzun zaman önce şeklinde olacaktır. Her daim elimizin altında bulunan ve bizi saniyeler içinde dünyanın istediğimiz noktasındaki bilgilere ulaştıran internet teknolojisi sayesinde seyahat ihtiyaçlarımızı dakikalar içinde karşılayabiliyoruz. Havacılığın geleceği artık dijitalde!
Bu haftanın konusu pilotların zorunlu emeklilik yaşı. Bildiğiniz üzere birçok ülkede pilotların emeklilik yaşı 65 olarak karşımıza çıkıyor. Havacılık camiasında son zamanlarda en çok duyduğumuz konulardan biri de 65 olan zorunlu emeklilik yaşının esnetilmesi yönünde. Buna sebep oluşturan en büyük etmen ise şüphesiz gelecekte ihtiyaç duyulacak pilot sayısındaki artışın mevcut şekilde karşılanamayacağının düşünülmesidir. Peki ben buna katılıyor muyum? Tabi ki de hayır. Gelin o zaman probleminin detayına inelim.
Herkese merhabalar. Bir aylık uzun bir yaz tatilinin ardından yazılarıma kaldığım yerden devam ediyorum. Uzun zamandır yazmadığım için bu yazımı havacılığın küresel olarak ne durumda olduğunun analizine ayırdım. Covid’in ardından küresel havacılık ne durumda? Ne düşünüyorsunuz?
Daha önce de dediğim gibi ABD COVID sonrası en hızlı toparlanma içerisindeki ülke. Bunu gerek yolcu sayılarından gerek şirket gelirlerinden gerekse kar marjlarından söyleyebiliriz. Örnek vermek gerekirse Amerika’nın en büyük dört havayolu şirketi olan United, American, Delta ve Southwest’in ikinci çeyrek finansal performansları incelendiğinden dört şirketin işletme gelirlerinin 2019’u geride bıraktığını görebiliriz. Net gelirler incelendiğinde de Southwest’in 2019 yılından daha iyi bir kar payı ile ikinci çeyreği kapattığını görüyoruz. Toplam yolcu sayıları incelendiğinde de 2021 yılının en yoğun hava limanları listesinde ABD hava limanları başı çekiyor.
Dünya küresel krizlere boğuşurken havacılıkta onu takip ediyor. Pandemi ile başlayan süreçte, Rusya-Ukrayna savaşının patlak vermesi ve petrol fiyatlarının katlanması ile havacılık hala çıkış yolu arıyor. Çok değil, 2-3 yıl önce havacılık fuarları yüzbinlerce kişinin katıldığı görkemli etkinliklere sahne oluyordu. Salgın ile Singapur, Dubai ve benzeri fuarlara katılım sınırlı ölçüde gerçekleşti. Salgın ile yaşamayı öğrendiğimiz bu zaman diliminde belki de geçmişte gerçekleşen fuarlara en yakın fuar olma özelliğini Farnborough havacılık fuarı özelinde yaşayacağımızı tahmin ediyordum. Bunda kısmen dünya nüfusunun aşılanması, virüsle yaşamaya alışmamız ve havacılığın toparlanması ile açıklayabiliriz. Nitekim istatistikleri açıklanan fuarda bu söylediklerimi doğrular cinsten. 2020 yılında fuar covid salgını nedeniyle düzenlenmemişti. Bu sebeple rakamları 2018 ile karşılaştırdığımızda, bu sene fuara katılım sağlayan 1200 firmanın (2018’de 1500’dü) toplamda 2018’e göre aynı alanı satın aldığı vurgulandı. Ayrıca 111 ülkeden fuara katılım sağlandı. Bu da yüzleri güldüren bir gelişme olarak karşımıza çıkıyor. Artık küresel dolaşımın önü yavaş yavaş açılıyor. Öyle de olmalı. Bu şekilde yaşamaya alışmalıyız. Diğer fuarlarda da gördüğümüz üzere, fuara Rusya tarafından katılan olmadı. Batı yaptırımlarına maruz kalan Rusya’nın katılmasını zaten kimse beklemiyordu. Farnborough’da askeri ve sivil havacılık başta olmak üzere her türlü havacılık hizmet ve ürünlerini görmek mümkün. Ben fuarın sivil havacılık yönünün özetini geçmeye çalışacağım.
Herkese selamlar. Havacılık açısından yoğun bir gündemin içindeyiz. Bu hafta okçular tepesini terk eden havacılar hakkında yazacağım. Her hafta SHGM’yi eleştirmek istemiyorum. Başka konularda da yazmak istiyorum ancak SHGM buna izin vermiyor. İllaki bu haftada da benden bahset diyor. Bende isteklerini kıramıyorum.
Olayın kısaca özetini geçmek gerekirse, SHGM yayınladığı bildiride Türk Sivil Havacılığının başarısını vurgularken bu başarının haklı olarak en önemli faktörü olan çalışanların yurt dışından teklif almasını normal karşılıyoruz diyor. Sonrasında da gereksiz bir şekilde, yabancı şirketlerin Türk personeli istihdam etmesini Türkiye’nin gelişimini baltalama hareketi olarak görüp havacılıktaki yükselmenin kesilmemesi için havacıların okçular tepesini terk etmemesi gerektiğini İslami motifler ile vurguluyorlar. Sonrasında da inanılır olmak adına şirketlere çalışanların haklarını korumak ve çalışanların finansal durumları düzeltmek ve geri gelmek isteyen personele gerekli kolaylıkların yapılmasını sağlanması konusunda ellerinden geldiği ve bütçelerinin el verdiği ölçüde çalışmalar yapılmasını gerektiğini vurguluyorlar. Aşağıda yazının tamamı yer alıyor. Oradan tüm açıklamayı detayları ile okuyabilirsiniz.
Herkese merhabalar ve iyi bayramlar. Umarım uzun bayram tatilini en iyi şekilde değerlendiriyorsunuzdur. Bizim sektörde bayram tatili olmadığı için birçok meslektaşımın ve havacılık çalışanının mesai yaptığını biliyorum. Onlara da iyi mesailer. Bu haftanın konusu SHGM tarafından alınan kandal karar.
Bilindiği üzere 24 Haziran 2022 tarihli SHGM tarafından yayınlanan Ekip Geçişleri Hakkındaki genelgede akla ziyan bir madde bulunuyor. Buna göre ilgili yönetmeliğin 5A -1,2,3 maddelerini okuduğunuzda kulağınıza inanamıyorsunuz. Yurt dışında bir şirketten kabul aldıysanız ve eğer ayrıldığınız şirketten muvafakat alamazsanız SHGM size 6 ay boyunca lisans doğrulaması yapmıyor. Eğer bu şirkete borcunuz varsa bu sefer hiç lisans doğrulaması yapamıyorsunuz.
Bu haftaki konumuz havacılıkta örgütleşememe üzerine kurulu. Sendikalaşamama maalesef ülkemizdeki temel sorunlardan biri. Türkiye’nin en büyük 100 şirketindeki örgütleşme oranlarını kontrol ettiğimizde bu sorunun ne denli büyük olduğunu anlayabiliriz. Sizi 29 Haziran tarihine götürmek istiyorum. Biliyorsunuz enflasyonun fırlamasından sonra azalan alım gücünü sabitleme konusunda çalışmalar yürütülüyordu. İktidar kanadından ilk başta böyle bir çalışma olmadığının bilgisi kamuoyu ile paylaşıldı. Hatta Prof. Dr. Özgür Demirtaş Hoca o zamanda “Siz şu anda bilmeseniz de böyle bir zam olacak” diyerek bu konu hakkında öngörüsünü paylaşmıştı.
29 Haziran Çarşamba günü asgari ücret belirleme komisyonu çalışmalarını gerçekleştirirken Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Sayın Vedat Bilgin’in sendika temsilcileri ile gerçekleştirdiği basın açıklamasını hayretler içerisinde izledim. Sayın bakan bu toplantı da çalışanların örgütleşmesinde sıkıntılar olduğunu, bunun önüne geçmek için ellerinden geleni yapacaklarını ve bu noktada çalışmaların sürdüğünü söyledi. Kendisinin kim olduğunu bilmesem herhalde bir sendika başkanı diye düşünürdüm. Ancak kendisi bizzat bu alanda en yetkili devlet kurumunun başında yer alan kişi olunca yaptığı açıklamanın içeriği ile çelişkilere sahip oldum.
IATA tarafından her sene düzenlenen yıllık genel toplantılar (AGM) sektörden en yüksek katılımcıları da organizasyona çekiyor. Birçok havayollarının yönetim kurulu başkanları ve genel müdürleri bu sene 20-21 haziran tarihlerinde Doha’da gerçekleşen AGM & World Air Transport Summit’e katıldılar. Tabiri caizse havacılığın gözü ve kulağı bu toplantıdaydı! Ben de bu etkinliği internet üzerinden takip etmeye çalıştım. Bu tür zirveler havacılığın genel durumunu küresel ölçekte çok daha iyi anlaşılabilir olmasını sağlıyor. Bu neden bu toplantıları heyecanla takip ediyorum.
Geçen haftada belirttiğim üzere AGM 2022 bizim için güzel haberlerle başladı. Mehmet Nane 78. AGM toplantısında başkanlık görevini JetBlue CEO’su Robin Hayes’den devraldı. Bir sene boyunca IATA’nın yönetim koltuğunda oturacak olan Nane görevini 4-6 Haziran 2023 yılında İstanbul’da düzenlenecek olan 79. IATA AGM’de Rwand Air CEO’su Yvonne Manzi Makolo’ya devredecek. Bir aksilik olmazsa Makolo bu göreve gelecek ilk kadın başkan olacak.
Geçen hafta yıllık izinde olduğumdan dolayı yazılarıma ara vermiştim. Bu hafta kaldığımız yerden devam ediyorum. Bu hafta, havacılıkta haftanın özeti üzerine yazıyorum. O zaman vakit geçmeden havacılıkta haftanın özetine geçelim.
Plansızlıklar, yaklaşan yaz sezonu, iş gücündeki yetersizlikler, eksik kabin ekibi ve pilot ile operasyon yapılması derken yaz sezonunda işler yolcular ve şirketler için küresel anlamda iyi geçmeyebilir. Havacılıkta kaos bizi bekliyor olabilir. Hollanda havacılık açısından resmen çöktü. Havalimanlarındaki personel yetersizliğinden dolayı gecikmeler ve uçuş iptalleri yaşanıyor. Avrupa’daki büyük meydanların çoğunda aynı sıkıntı boy gösteriyor. Kendi uçtuğum noktalarda yaptığım gözlemlere dayanarak söylüyorum ki bu denli uzun kuyrukları Avrupa’da hiç görmedim.
Avrupa’da hizmet sektörünün kalitesizliği herkesin bildiği bir gerçek. Havalimanı çalışanlarına sunulan iş imkanları çok kötü ve kimse bu işleri yapmak istemiyor. Bu sebeple operasyonlarda gecikmeler ve hizmet kalitesinde düşüşler oluyor. Bu noktada ülkemiz çalışanları çok büyük bir alkışı hakkediyor. Sendikacılığın öldürüldüğü, haklarının teker teker elinden alındığı ortamda bile operasyonun her parçasında görev alan çalışanlarımız sayesinde havacılık takır takır işliyor. Bu noktada rehavete kapılmamamız lazım. Çalışanlarımızın hakkını daha da ileriye taşımamız gerekiyor. Enflasyonun yüksek olması sonucu THY’de çalışanlara %30’un üzerinde bir zam gelmesini bekliyorum. Doların baskılanması karşısında sonunda THY çalışanlarının maaşları uzun bir aradan sonra dolar karşında değer kazanacak gibi duruyor. Bu zam artışlarına rağmen pilotların birçoğu yurt dışına başvurulara devam ediyor. Acaba bizim şirketlerimiz ne zaman yetiştirilmiş iş gücünün yurt dışına kaçmasının engellenmesi gerektiğini düşünecek?