Covid19 gösterdi ki plansız atılan her adım, acelece alınan her karar dönüp dolaşıp yine sizi buluyor.
Buna en güzel örnek Amerika Birleşik Devletlerindeki pilot açığı. ABD, hepimizin bildiği üzere Dünya’da havacılığın en gelişmiş olduğu bölgedir. Covid zamanında burada alınan kararların herkese örnek olması gerekiyor. Gelin hep beraber bu dönemde neler oldu ona bakalım.
Pandeminin yayılmaya başlaması ile şirketler kontrolsüz bir dalışa geçtiler. Birçok şirket maliyet kısıtlamalarına kontrolsüz bir yoldan gitmeye başladı. Bunun sonucunda şirketler, uçakları erken emekli etmek, çalışanlarla yolları ayırmak, verimsiz gördükleri rotaları kapatmak ve çalışanlara erken emekliliği teşvik edici tekliflerde bulunarak nakit akışını dengelemeye çalıştı. Ancak yapılan bu hesaplar ABD’li hava yolları için tutmadı. Dünya ortalamasına göre çok hızlı bir toparlanma eğilimine giren ABD’de bugün birçok uçuş, ekip yetersizliği veya pozitif vakalar sebebiyle iptal edilmektedir.
ABD’de görülen pilot eksikliğini tek bir noktaya bağlamak yanlış olur.
Zorunlu emeklilikler, mesleğe girişteki zorluklar, ilk eğitimin pahalı olması, pilotların hayat kalitesinin geçmiş yıllara göre düşük olması, teknoloji sektöründe maaşların artması sonucu yeni neslin bu tür iş alanlarını tercih etmesi, her geçen gün pilotluğa olan talebi azaltmaktadır. Bu sorunlar da pilot eksikliğini uzun vadeye yaymaktadır. Bu sorun ABD’de kolay aşılacak bir sorun olarak gözükmüyor. Bölgesel operasyon yapan hava yolları çok büyük pilot sıkıntısı yaşamaktadır. Maaşlarda geçmiş yıllara kıyasla yapılan artışlarda bu soruna çözüm oluşturmuyor. Ayda 40-50 pilot alan şirketler şu anda haftada 50 pilot almaya başladı. Büyük şirketler bir şekilde ihtiyaçlarını karşılıyorlar. Ancak bölgesel şirketlerde durum bu şekilde değil. Birçok pilot daha iyi imkanlara sahip olacağı için, haklı olarak, bölgesel şirketlerden ana taşıyıcılara geçiyor.
2009 yılındaki Colgan Air kazasından sonra ABD’de ticari uçuşlar için pilotlara 1500 saat sınırı getirilmiştir. Bu ne demek? Pilotlar, hava yolu şirketlerinde ticari uçuş yapabilmek için en az 1500 saat uçuş tecrübesine sahip olması demek. Gelin bu örneği açalım. Uzun emekler sonrası birçok para harcayarak pilot oluyorsunuz. Yaklaşık 2 seneniz gidiyor. Sonrasında en az 1500 saat doldurmanız gerekiyor ki bölgesel bir firmada uçmaya başlayabilesiniz (Bazı şartlarda bu sayı 750-1250 saattir). Bu da yaklaşık 2 sene ediyor. Bu süre zarfında uçuş öğretmenliği vb. görevlerde karın tokluğuna çalışırsınız.
Yetti mi? Hayır. Bu sefer bölgesel firmalarda ortalamanın altında maaş ile 4-5 sene çalışıp, pilot olarak güzel bir iş elde edebilmek için dua edersiniz. Kabaca kariyerinize başladıktan 10 sene sonra düzgün bir iş bulabilirsiniz. Bu işin ilk yılında da ortalamanın çok altında bir maaş alırsınız. Sizce kaç kişi böyle bir maceraya girişir? Teknolojinin gelişmesi ile birçok yeni iş ilanı çıkıyor. Genç nesil de kendilerini buna adapte ediyorlar. Böyle olunca ABD’de pilot açığının olması kaçınılmaz oluyor.
Pilot Açığına karşı Uygulanabilecek Çözümler
Kısa vadede bu işin emniyetli bir çözümü yok maalesef. Alınabilecek önlemler arasında zorunlu emekliliği 65 yaşından 70 yaşına yükselmek, 1500 uçuş kuralını esnetmek veya kaldırmak, tek pilotlu operasyonlar için (?) fizibilite çalışması yapmak, yurt dışından pilot transferi, pilotluğu teşvik edici iş garantili eğitim sistemlerini geliştirmek, eğitim yapısını değiştirmek vb. çalışmaları sıralayabiliriz. Ancak bu saydıklarımız maalesef tam çözüm değildir. Bunlar yazımızın başında da dediğimiz gibi kısa dönemde aceleci yaklaşımlardır. Buna ek olarak, her bir çözüm önerisinin getireceği çok daha olumsuz durumlar mevcut. Bu sebeple çözüm yukarıda sıralanan adımlardan çok daha komplekstir.
İstatistikler
Durumun kritikliğini vurgulamak için size birkaç istatistik sunacağım. FAA’den alınan bilgilere göre ABD’de ATP lisansına sahip 71.000 pilotun yaş aralığı 50-64 arasında değişmektedir. Bu da kabaca önümüzde 15 yıl içinde ABD’de ATP lisansına sahip pilotların %50’sinin emekli olacağı anlamına gelmektedir. Bu sayı bile pilotların yaş ortalamaları hakkında bilgi verebilir. Benzer şekilde ABD’de bir havayolundan alınan bilgilere göre şirket bünyesinde görev yapan pilotların %43’ü 2030 yılında zorunlu emekli olacak ve bu sayı 2036’da %61’e yükselecektir. Burada verilen istatistikler işin ne derecede ciddi olduğunu göstermektedir.
Diğer ciddi bir istatistik ise eğitimdeki pilotlar. Normalde, bir günde şirket içindeki pilotların %10-18’arası eğitimde olmaktadır. Ancak bu sayı bazı şirketler için %40 seviyesine yaklaşmıştır. Neredeyse şirketteki pilotların yarısının sürekli eğitimde olması operasyonun devamlılığı için tehlike çanlarını çalmaktadır. Bu problemden en çok etkilenen sektör bölgesel taşıyıcılardır. Bu şirketler basamak şirketleridir. Pilotlar burada genellikle 4-5 sene kalmaktadır. Şirkete yeni katılan pilot, tip eğitimi alarak uçuşlarına başlayıp sonrasında da kaptanlığa yükselmekte ve şirketi büyük firmalara gitmek için terk etmektedir. Bu sirkülasyon büyük firmaların sürekli personel ihtiyacı olmasından dolayı durmaksızın devam etmektedir. Böyle olunca tüm dengeler bozulmaktadır. Bu sebeple bölgesel taşıyıcılar pilotlara verdikleri maaşları geçtiğimiz yıllara göre ciddi miktarda arttırarak daha fazla pilotu cezbetmek istemektedirler. Ancak sonuç beklenenin aksine olumlu gerçekleşmiyor.
Çıkarılacak Sonuç
ABD özelinde verdiğimiz bir örnekler aslında küresel anlamda gerçekleşecek pilot açığının ilk sinyallerini oluşturmaktadır. Nüfus olarak yaşlanan ülkeler ve havacılığın hızla geliştiği Asya-Pasifik bölgesinde uzun vadede ciddi bir pilot açığının olması beklenmektedir. Tehlike çanları uzun süredir çalıyor ancak covidden ötürü kimse bu çanları duymuyor. Havacılık uzun vadeli planlama gerektirir. Şu anda masa altına süpürdüğümüz sorunlar ileriki yıllarda karşımıza çıkacaktır.
Uzun vadede pilot ve havacılık personeli problemi tüm dünyada etkisini gösterecektir. Ancak burada da zihni sihir projelerine yönelmemek gerekir. Sorunlara yama yapmak çözüm değildir. Gerçekçi yaklaşımları üretmek lazım. Bu da kolay değil. Ticari kaygıların emniyetin bile ötesine geçtiği sektörde sorunlara gerçekçi çözümler üretmek neredeyse imkansızdır.
Beklentilerim
ABD’de pilot açığı konusunda beklentilerimin başında zorunlu emeklilik yaş ortalamasının kaldırılması geliyor. ABD’de pilot sendikaları çok kuvvetli. Ayrıca senyorite ABD’de pilotlar için her şey demektedir. Bu sebeple yaşlı pilotların 3-4 sene daha çalışıp yıllık 350K dolar civarında maaş almaları ve parayı genç pilotlara göre daha kolay kazanmaları sebebiyle birkaç sene daha çalışmak istemeleri normaldir. Bu konuda lobi çalışmaları bile yapıyorlar.
İkinci beklentim ise sağlık sektöründe olduğu gibi pilotluk iş alanında yeşil kart teşvik edilerek pilot ihtiyacını karşılama yöntemine gidilmesi. Bu fırsat Avusturalya, Güney Afrika vb. ülkelerden birçok pilotu ABD’ye çekebilir. Ancak bu durumun siyasi sonucu göz ardı edilmemelidir. ABD vatandaşı dururken dışarıdan pilot almak kısa dönemi kurtarsa da siyasilerin kariyeri açısından olumlu izlenim bırakmayacaktır. O yüzden bu durumun büyük ölçekten ziyade küçük ölçekli olmasını bekliyorum.
Diğer bir husus ise tek pilotlu operasyonlar. Bu konu hakkında FAA ve EASA uçak üreticileri ile çalışmaya başladı bile. İlk önce uzun uçuşlarda 4 pilot yerine iki pilot operasyonu üzerinde çalışacaklar. Bu da kısa gelecekte gerçekleştirilebilecek bir durum. Artık burada top sendikalara kalmış durumda. ABD’de ve Avrupa’da sendikalar bu duruma ne diyecekler? Bu durum kısa vadede pilot ihtiyacını azaltacaktır. Ancak bu durumun pilotlar açısından kabul edilmesi demek kendilerinin ölüm fermanını hazırlamaya eş değerdir. Hiçbir pilot bu durumu kabul etmek istemeyecektir. Bekleyip göreceğiz.
Bu haftalık bu kadar. Siz ABD’deki pilot açığı hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce küresel anlamda pilot açığı olacak mı? Bu konu hakkında görüşlerinizi benimle paylaşırsanız sevinirim. Önümüzdeki hafta Türk Sivil Havacılığı hakkında yazacağım. Gördüğüm eleştiriye açık konulara değineceğim. Geçen haftaki yazıma buradan erişebilirsiniz. Benimle sosyal medya hesaplarımdan veya iletişim bölümünden irtibata geçebilirsiniz.
Dr. Caner ACARBAY
