Gökyüzü Trafiğinin Yeryüzündeki Yöneticileri hakkında konuşacağız, hadi geçelim!
Gökyüzüne baktığımızda gördüğümüz uçaklara hayranlıkla bakar ve tonlarca ağır olan bu dev kuşların havadayken arka planda yatan, tâbi olduğu prosedürleri pek düşünmeyiz ama bu dev kuşların güvenli ve emniyetli bir şekilde yol alabilmesini sağlayan birçok prosedür vardır ve oldukça önemlidir. Peki nedir bir uçağın güvenli ve emniyetli bir şekilde yol almasına sebep olan bu prosedürler? Gelin birlikte buna bakalım.
7 Nisan 1922’de çift kanatlı iki yolcu uçağı havada çarpıştığında, hava trafik kontrolüne olan ihtiyaç kaçınılmaz oldu. Ve bir hava seyrüsefer sisteminin temeli atılmış oldu. Havacılık sektörü dediğimiz zaman aklımıza ilk pilotlar, kabin memurları, teknisyenler ve sorumluluğundan bahsedeceğimiz hava trafik kontrolörleri gelir. Hava trafik kontrolörünün görevi karmaşık bir sistemde hızlı ve etkin bir karar alma ile gökyüzü trafiğine yön vermesidir.
Hava trafik kontrolörünün görevi
Bir hava trafik kontrolörü en az bir pilot kadar bu sektörde önemlidir çünkü gökyüzü trafiğine yön veren birileri olmaz ise muhtemelen kazalar kaçınılmaz olur. Hava trafik kontrolörünün görevlerini şu şekilde sıralayabiliriz.
- Bir uçağın diğer uçaklardan ayrımını sağlamak.
- Yer maniaları (binalar, kuleler, tepeler ve dağlar) ile ayrımını sağlamak.
- Hava sahası sınırları ile arasındaki güvenli ayrımı sağlamaktır
Kontrolörler, uçakları üç şekilde ayrıma tabi tutar:
- Görsel Referans ( Visual Reference)
Kontrolör genellikle kulenin camından dışarı bakarak pilotlara kalkış için pist bilgisi vs. bilgi sunar
- Gözetleme Radarı ( Surveillance Radar)
Bu radar havaalanlarında konuşlandırılan bir orta menzilli özel radardır ve uçuş kulesi operatörlerine sorumlu oldukları hava sahası bölgesi içinde seyreden uçakların tamamının hareketleri hakkında bilgi sağlar.
- Kuramsal Ayrım
Radar kapsama alanı, dünya yüzeyinin sadece %10’u için kullanılabilir. Bu radar kapsama alanlarının dışında, kontrolörler uçakları ayrım kuralları ile güncellenmiş pilot konum raporlarını kullanarak ayırır.
Bu bahsettiğimiz 3 yöntem 4 farklı konumda çalışan kontrolörler tarafından uygulanır bunlar:
- Havaalanı kontrol
- Yaklaşma kontrol
- Saha kontrol
- Okyanus kontrol
Havaalanı kontrol
Havaalanı kontrolün sorumluluğu, yer hizmetlerinde: Uçak ve araçların havaalanı terminal ve taksi yollarında güvenli ve verimli hareket etmesi, kule hizmetlerinde: Uçakların güvenli ve verimli iniş ve kalkışını sağlamasıdır.
Çalıştığı yer bir havaalanının kontrol kulesidir. Uçakları görsel referans ve gözetleme radarı ile diğer uçaklardan ve yer manialarından ayırır.
Yaklaşma kontrol
Yaklaşma kontrolün sorumluluğu, havaalanı terminal sahasına katılan ve ayrılan uçakların güvenli ve verimli bir şekilde sıralanması. Çalıştığı yer, tipik olarak bir havaalanında veya bir saha kontrol merkezi ile birlikte olmak kaydıyla havaalanı yakınında bir yerde bulunabilir. Uçakları gözetim radarı ve telsiz haberleşmesi ile diğer uçaklardan ve yer manialarından ayırır.
Saha kontrol
Saha kontrolün sorumluluğu, Seyir halindeki uçakların güvenli ve verimli bir şekilde ayrımı. Çalıştığı yer, kontrol ettiği hava sahası içerisinde merkezi bir konumda ( Türkiye’de Hava Trafik Hizmetleri (ATS)’nin kilit ayağı olan Saha Kontrol Hizmeti, Ankara ve İstanbul FIR’ları içinde kalan açık denizler ve üzerindeki uluslararası hava sahası dahil olmak üzere tüm ülke topraklarını kapsayacak şekilde, Devlet Hava Meydanları İşletmeleri ( DHMİ) bünyesinde bulunan Ankara Saha Kontrol Merkezince (Ankara ACC) sağlanır.). Uçakları gözetim radarı ve telsiz haberleşmesi ile diğer uçaklardan ve yer manialarından ayırır.
Okyanus kontrol
Okyanus kontrolün sorumluluğu, okyanus geçen uçakların güvenli ve verimli bir şekilde ayrımı. Çalıştığı yer, genellikle hava sahasını kontrol ettiği okyanusun sahil şeridine yakın bir merkezde. Uçakları kuramsal ayrım ve radyo haberleşmesi ile diğer uçaklardan ve yer manialarından ayırır.
İşte bu kullanılan kontrol rolleri ile Dünya’nın dört bir yanında uçaklar emniyetli ve güvenli bir şekilde ulaşımlarını sağlıyorlar.
Hava trafik kontrolörünün talimatı ile uçaklar belirli pozisyonlarda bulunurlar. Bir uçağın bir yerden başka bir yere gitmesi arasındaki süreçte bulunduğu bu pozisyonlar şu şekildedir:
- Taksi: Bir pilot uçak başına geldiğinde ve taksi yapmak için hazır olduğunda, belirli bir radyo frekansında yer kontrol görevlisi ile iletişim kuracaktır. Uçak pist başında yerini aldığında yer kontrol görevlisi pilota farklı bir frekanstan kule kontrol ile bağlantıya geçmesini söyleyecektir.
- Kalkış (Takeoff): Kule kontrolörü, pilotun aktif piste girmesi ve kalkış yapması için izin verme yetkisine sahiptir. Kalkıştan kısa bir süre sonra, kule pilotlara yeni bir frekansta kalkış kontrol ile bağlantı kurmasını söyleyecektir.
- Tırmanış (Climbing): Kalkış kontrol, uçuşu havaalanı terminal alanı içinden, uçuşun seyir safhasına doğru yönlendirir ve o noktada pilota, uçuş rotası boyunca uçuşun seyir irtifasını yönlendirecek olan saha kontrol ile bağlantıya geçmesini söyler
- Seyir (Cruise): Saha kontrol görevlileri, uçaklar bu bölgeleri ayıran bir hava sahası sınırına yaklaşırken uçuşu başka bir saha kontrole devrederler yani FIR hattına kadar pilota eşlik eder ve FIR hattının ötesindeki saha kontrole devreder.
Tüm bunların sonucunda insanlar havayolu taşımacılığı ile istedikleri zaman istedikleri yere olabilecek en güvenli ve en hızlı şekilde ulaşırlar. Hız ve güvenlik size de biraz çelişkili geldi ise hava trafik kontrol yönetimi ile ilgili bu yazıyı şu sözler ile noktalayalım. “Yerde hız felakettir, havada hız selamettir”.
Bu yazımda Gökyüzü Trafiğinin Yeryüzündeki Yöneticileri hakkında konuştuk. Diğer yazıma buradan ulaşabilirsiniz.
KAYNAKLAR
- Dhmi.gov.tr
- Radartutorial.eu
- Kitap, Fundamentals of International Aviation – Suzanne K. Kearns
